- نویسنده, سوفیا بتیزا
- شغل, گزارشگر جنسیت و هویت سرویس جهانی، بیبیسی
تصاویر ایمان خلیف از الجزایر و لین یو- تینگ از تایوان بر روی سکوی مدال رشته بوکس در پاریس، به یکی از فراموشنشدنیترین تصاویر المپیک ۲۰۲۴ تبدیل خواهد شد.
حضور این دو نفر در مسابقات بوکس زنان در پاریس، با وجود آنکه آنها سال گذشته به دلیل نداشتن شرایط حضور در مسابقات زنان، از رقابتهای جهانی بوکس کنار گذاشته شده بودند، موجب شد تا بحثی بسیار داغ درباره آنها شکل بگیرد.
در میان این جنجال، علم بهطور فزایندهای به روشن کردن تفاوتهای کروموزومی و مزایای احتمالی آنها در ورزش کمک میکند.
اما تحقیقات همچنان در حال پیشرفت است و حتی میان کارشناسانی که زندگی حرفهای خود را به این موضوع اختصاص میدهند، تفسیرهای مختلفی از آنچه علم به ما میگوید، وجود دارد.
ما میدانیم که فرآیند تعیین جنسیت از زمانی که جنین در حال رشد است شروع میشود. اکثر زنان در این دوران دو کروموزوم ایکس (XX) میگیرند، در حالی که اکثر مردان یک کروموزوم ایکس و یک کروموزوم وای (XY) دریافت میکنند.
با این حال، در برخی مراحل بارداری، اندامهای تناسلی برخی نوزادان شبیه به دیگران رشد نمیکند.
این وضعیت با نام «دیاسدی» شناخته میشود؛ حروف اختصاری اصطلاح انگلیسی «تفاوتها در رشد جنسیت».
«دیاسدی» شامل گروهی از حدود ۴۰ وضعیت است که شامل ژنها، هورمونها و اندامهای تناسلی که در رحم توسعه مییابند میشود. به بیان دیگر، رشد جنسیتی فرد با اکثر افراد متفاوت است.
این وضعیتهای کروموزمی غیرمعمول، در بین انسانها نادر هستند، اما به دلیل جنجال اخیر در بوکس المپیک امسال، توجه بسیاری را به خود جلب کردهاند.
ما چه چیزی درباره دو بوکسور که در قلب جنجال جنسیتی قرار گرفتهاند، میدانیم؟
کریس رابرتز، مدیر اجرایی «فدراسیون جهانی بوکس» به بیبیسی اسپورت گفت که کروموزومهای XY در «هر دو مورد» پیدا شده است.
اما موضوع به این سادگی نیست.
به دلیل تنوع بسیار زیاد این تغییرات ژنتیکی، برخی کارشناسان میگویند نمیتوان بهطور قطعی گفت که همه افرادی که کروموزوم Y دارند مرد هستند و همه افرادی که کروموزوم Y ندارند زن هستند.
دکتر آلون ویلیامز که درباره عوامل ژنتیکی مرتبط با عملکرد ورزشی، در «موسسه ورزش دانشگاه منچستر متروپولیتن» تحقیق میکند، میگوید: «فقط نگاه کردن به وجود کروموزوم Y به تنهایی، نمیتواند به ما بگوید که شخصی مرد است یا زن.»
او در عین حال میافزاید بررسی این که کسی کوروموزم Y دارد یا نه، «یک نشانگر خوب است»، چرا که اکثر کسانی که این کوروموزم را دارند، مرد هستند، «اما این یک شاخص کامل نیست».
برای برخی از کسانی که با شرایط «تفاوتها در رشد جنسیت» یا «دیاسدی» روبهرو هستند، کروموزوم Y بهطور کامل تشکیل نشده است. بسته به نوع تفاوتهایی که در رشد جنسیت وجود داشته، ممکن است برخی از مواد ژنتیکی از دست رفته باشند، آسیب دیده باشند یا با کروموزوم X جابجا شده باشند.
در ارتباط با تعیین این که کسی مرد است یا زن، آن چه که به طور معمول بسیار اهمیت دارد، یک ژن به خصوص به نام «اسآروای» (SRY) است. نام این ژن مخفف «منطقه تعیین کننده جنسیت در کروموزوم Y» در زبان انگلیسی است.
دکتر اما هیلتون، زیستشناس رشد که بر روی اختلالات ژنتیکی مطالعه میکند، میگوید: «این آن چیزی است که بهعنوان ژن مردسازی شناخته میشود.»
دکتر هیلتون، عضو هیئت مدیره خیریهای به نام «جنسیت اهمیت دارد» نیز هست. او معتقد است ایمان خلیف و لین یو- تینگ نباید تا انجام آزمایشهای بیشتر در رقابتها شرکت کنند.
او میگوید: «این ژن، کلید اصلی رشد جنسیت است.»
برخی از افراد با کروموزومهای XY هستند که ژن به گفته دکتر هیلتون «مردساز» را از دست دادهاند.
او میگوید: «این افراد تستوسترون تولید نمیکنند. آناتومی آنها به شکل آناتومی معمول زنان رشد میکند.»
بنابراین، آزمایشی که کروموزومهای XY را شناسایی میکند، تصویر کاملی از وضعیت جنسیت فرد ارائه نمیدهد. و در مورد ایمان خلیف و لین یو- تینگ، فدراسیون جهانی بوکس جزئیات نحوه آزمایش آنها را منتشر نکرده است.
با این حال، دکتر هیلتون میگوید که در بیشتر افراد با کروموزومهای XY، «ژن مردسازی اسآروای وجود دارد».
او میگوید: «این افراد اغلب درون بدنشان بیضه دارند و وقتی به بلوغ میرسند، شروع به تولید تستوسترون میکنند که مبنای مزیت مردانه در ورزش است.»
مشهورترین مثال کستر سمنیا است؛ قهرمان دو مدال طلای المپیک و سه بار قهرمان جهان در ۸۰۰ متر.
در چنین وضعیتی، مانع اصلی برای این که فرد به یک مرد تبدیل شود، در ژنی است که برای تولید اندامهای تناسلی خارجی لازم است. پسرها به این ژن نیاز دارند تا آلت تناسلیشان رشد کند. افرادی مانند کستر سمنیا آن ژن را ندارند.
زمانی که شخصی با چنین شرایطی در رحم است، یک آناتومی مردانه تا مرحله نهایی رشد آلت تناسلی رشد میکند و زمانی که دیگر بدن قادر به انجام این کار نباشند، رشد فرج و کلیتوریس شروع میشود.
اما آنها اندامهای تناسلی زنانه برای باروری مانند گردن رحم یا رحم را ندارند.
این افراد پریود نمیشوند و نمیتوانند باردار شوند. همچنین داشتن رابطه جنسی با مردان میتواند برای آنها دشوار باشد.
کشف اینکه شما چنین جهش ژنتیکی دارید، میتواند شوکهکننده باشد.
کلاوس هویبیرگ گراوولت، استاد غدد درونریز در دانشگاه آرهوس که ۳۰ سال گذشته را به بررسی تفاوتهای رشد جنسیت یا دیاسدی پرداخته، میگوید: «آخرین زن که ما با کروموزومهای XY تشخیص دادیم، ۳۳ ساله بود».
این بیمار نمیتوانست باردار شود و به همین دلیل به او مراجعه کرده بود.
او میگوید: «ما کشف کردیم که او رحم ندارد، بنابراین هرگز نمیتواند بچهدار شود. او به شدت از این موضوع ناراحت شد.»
دکتر گراوولت میگوید که پیامدهای ناشی از سوال در مورد هویت جنسیتی میتواند برای شخص بیثباتکننده باشد و او اغلب بیمارانش را به روانشناس ارجاع میدهد.
او میگوید: «اگر من عکس او را به شما نشان دهم، خواهید گفت: او یک زن است. او بدن زنانهای دارد. با یک مرد ازدواج کرده است. احساس زنانه دارد. و این در مورد اکثر بیماران من صدق میکند.»
وقتی دکتر گراوولت از بیمارش پرسید چرا درباره پریود نشدن به پزشک مراجعه نکرده، بیمار پاسخ داده که یک زن مسنتر در خانوادهاش بوده که هرگز پریود نشده و او فکر کرده که چنین وضعیتی غیرعادی نیست.
دکتر گراوولت همچنین با یک جهش ژنتیکی دیگر نیز روبهرو شده است. یکی از بیماران او، مردی بوده که کروموزمهای XX داشته که معمولاً در زنان یافت میشود.
او میگوید: «این مردان نابارور هستند. آنها به طور معمول مرد به نظر میرسند، اما بیضههایشان کوچکتر از حد معمول است و اسپرم تولید نمیکنند. همیشه وقتی از این موضوع باخبر میشوند، به شدت برایشان ناراحت کننده است. با بالا رفتن سن، تولید تستوسترون آنها بهطور معمول کاهش مییابد.»
در برخی فرهنگها، صحبت کردن بهطور علنی درباره قاعدگی و آناتومی زنانه از نظر فرهنگی پذیرفته شده نیست. در برخی نقاط جهان، زنان ممکن است آموزش لازم را برای درک اینکه در بدنشان چیزی غیرطبیعی وجود دارد، نداشته باشند.
به همین دلیل است که کارشناسان معتقدند بسیاری از تفاوتهای جنسیتی هرگز شناسایی نمیشود و در نتیجه، دادههای جامع کمیاب است.
آیا جنجال جنسیتی در المپیک تغییراتی ایجاد خواهد کرد؟
آیا افرادی که تفاوتهای رشد جنسیت یا دیاسدی دارند، در ورزش از امتیازی ناعادلانه برخوردارند؟ پاسخ کوتاه این است که دادههای کافی برای رسیدن به نتیجه قطعی وجود ندارد.
دکتر آلون ویلیامز میگوید: «برای من تعجبآور نخواهد بود اگر برخی از افرادی که نوعی از دیاسدی دارند، نسبت به زنان مزیت فیزیکی داشته باشند». این مزایا شامل توده عضلانی بزرگتر و همچنین استخوانهای بزرگتر و بلندتر است.
او معتقد است که نظر او نمایانگر نظرات کارشناسان در این زمینه است، اما هنوز نیاز به شواهد بیشتری وجود دارد.
در مورد ایمان خلیف و لین یو- تینگ، ما اطلاعات کافی برای دانستن اینکه آیا آنها دیاسدی دارند یا نه، نداریم.
تعیین مقررات ورزش قهرمانی که معمولاً به دستهبندی دوگانه مرد و زن در رقابت تکیه دارند، پیچیده است، چرا که زیستشناسی جنسیت خود جنبههای بسیار گوناگونی دارد و بهطور انحصاری دوگانه نیست.
برخی خواستار آزمایشهای جنسیتی اجباری در المپیک بعدی هستند؛ از جمله ریم السالم، گزارشگر ویژه سازمان ملل در مورد خشونت علیه زنان و دختران.
دکتر اما هیلتون میگوید: «آزمایش دیانای اکنون یک کار بسیار ساده است. یک نمونهبرداری ساده کافی خواهد بود و کمترین آسیب را به همراه دارد.»
اما در میان دانشمندان بر سر این موضوع اختلاف نظر وجود دارد.
دکتر آلون ویلیامز میگوید: «یک نمونهبرداری نمیتواند نتیجه محکمی در مورد جنسیت و مزیت بالقوه در ورزش بهدست دهد.»
او استدلال میکند که آزمایش جامع جنسیت باید شامل این سه دسته باشد:
۱. ژنتیک (از جمله آزمایش برای یافتن کروموزوم Y و ژن «مردسازی» اسآر وای SRY).
۲. هورمونها (از جمله تستوسترون، اما نه فقط تستوسترون).
۳. پاسخ بدن به هورمونهایی مانند تستوسترون. برخی افراد ممکن است کروموزوم Y داشته باشند، اما هیچ حساسیتی به تستوسترون نداشته باشند.
او معتقد است که این کار در حال حاضر انجام نمیشود، چرا که گران است، به تخصص بسیار خاصی نیاز دارد و درباره روش آزمایش، نگرانیهای اخلاقی وجود دارد.
او میگوید: «این بررسی میتواند تحقیرآمیز باشد؛ شامل اندازهگیریهای دقیقترین قسمتهای بدن، مانند اندازه پستان و کلیتوریس، عمق صدا و میزان موی بدن.»
یک نکته اما مشخص است: این جنجال بهزودی پایان نخواهد یافت. در حال حاضر، علم هنوز قادر نیست در مورد اینکه افراد با ترکیبهای کروموزومی متفاوت، چگونه باید برای اهداف ورزشهای قهرمانی دستهبندی شوند، پاسخی ارائه کند. برای کسانی که زندگی خود را صرف درک علم میکنند، امید این است که این جنجال جدید به پیشرفت تحقیقات ضروری کمک کند.